Een van de grote denkers over onderwijs en democratie is John Dewey. John Dewey wordt wel de filosoof van de democratie genoemd. In zijn werk staat de kans op de optimale ontwikkeling voor elk individu centraal, die echter samen gaat met de eis van een grote sociale verantwoordelijkheid van elk individu. Veel onderwijsvernieuwing in de vorige eeuw is gebaseerd op de publicaties van John Dewey. Ook recent en dichtbij, zoals bijvoorbeeld het onderwijsconcept van De Nieuwste School in Tilburg.
Minder bekend is dat Dewey vrij vroeg in zijn carrière een psychologisch standaardwerk over rekenonderwijs schreef , waarbij ook een rekenmethode werd uitgebracht. Hij schreef dit samen met James McLellan, een schoolhoofd en onderwijspsycholoog uit Ontario. In het voorwoord van The Psychology of Numbers schuwt Dewey de duidelijkheid in zijn opvattingen over de mechanische leraar (empiricist) niet:
“The worst thing about empiricism in every department of human activity is that it leads to a blind observance of rule and routine. The mark of the empiric is that he is helpless in the face of new circumstances; the mark of the scientific worker is that he has power in grappling with the new and the untried; he is master of principles which he can effectively apply under novel conditions. The one is a slave of the past, the other is a director of the future. This attachment to routine, this subservience to empiric formula, always reacts into the character of the empiric; he becomes hour by hour more and more a mere routinist and less and less an artist. Even that which he has once learned and applied with some interest and intelligence tends to become more and more mechanical, and its application more and more an unintelligent and unemotional procedure. It is never brightened and quickened by adaptation to new ends. The machine teacher, like the empiric in every profession, thus becomes a stupefying and corrupting influence in his surroundings ; he him-self becomes a mere tradesman, and makes his school a mere machine shop.” (p.9)
McLellan, J. A., & Dewey, J. (1895). The psychology of number and its applications to methods of teaching arithmetic. New York, NY: D. Appleton & Company. Link
McLellan, J.A. & Ames, A.F. (1899). The Primary Public School Arithmetic. New York, NY: The MacMillan Company Link